Yayım tarihi

30 Nisan

30 Nisan günü gerçekleşen astronomi, uzay ve havacılık alanındaki önemli tarihi olaylar hakkında kısa bilgiler:

1897 – Cavendish Laboratuvarı’ndan J. J. Thomson, atomaltı parçacıklardan elektronu keşfettiğini duyurdu. Atom çekirdeğinde bulunan protonların 1836 katı küçük olan elektronlar negatif elektrik yüküne sahiptirler.

1905 – Albert Einstein, Zurich Üniversitesi’nde doktora tezini tamamladı.

1993 – CERN, bugün kullandığımız internetin temeli olan Word Wide Web’in (Dünyayı Saran Ağ) ücretsiz olacağını duyurdu. Böylece internete bağlanmak için kullanılan teknoloji lisanssız kullanıma açıldı ve tüm Dünya’ya kolayca yayılması sağlandı.

1996 – ABD hava kuvvetleri (USAF) Northrop Tacit Blue teknoloji göstericisini duyurdu. Tacit Blue, Dinlenmesi düşük olasılıklı radara ve diğer sensörlere sahip gizli, düşük gözlemlenebilir bir keşif uçağıydı. İlk uçuşunu 5 Şubat 1982’de gerçekleştirdi [wikipedia].

1998 – Hubble Uzay Teleskobu Büyük Magellan Bulutu içindeki N 180B bulutsusunu görüntüledi [hubblesite.org].

N 180B

30 Nisan günü doğanlar ve ölenler:

1777 – Alman matematikçi, fizikçi ve astronom Carl Friedrich Gauss doğdu (ö 1855). Matematiğe yaptığı büyük katkılarından dolayı “Matematikçilerin prensi” (Latince: Princeps Mathematicorum) olarak anılan Gauss, Göttingen Üniversitesi’nde Professör ve Baş Astronom olmuştur.
1876 – İtalyan fizikçi ve politikacı Orso Mario Corbino doğdu (ö. 1937)
1945 – Amerikalı kaptan, pilot ve astronot Michael J. Smith doğdu (ö. 1986)
2011 – Arjantinli fizikçi, yazar ve ressam Ernesto Sabato öldü (d. 1911)

Yayım tarihi

NASA’nın yayınladığı kara delik simülasyonu

Bir kara delik uzay zaman dokusunu öylesine büker ki arkasını görebilmeniz mümkün olur.

Bir kara delik ve etrafında dönen birikim diskini ‘gösteren’ canlandırma.
NASA Goddard Space Flight Center/Jeremy Schnittman

NASA’nın yeni yayınladığı simülasyonda, kara delik ve onun çekim gücüyle etrafında toplanan madde kütlesinden oluşan bir birikim diski görülüyor. Birikim diskinin şekil olarak kabaca Satürn’ün halkalarına benzetebiliriz. Fakat kara deliğin muazzam kütleçekim gücü uzay zamanı bükerek diskin farklı bölgelerinden gelen ışığı normalde ulaşamayacağı yerlere yönlendirir. Bu sayede kara deliğin etrafındaki çapraşık görüntü oluşur.

Diskteki gaz kara deliğe doğru yaklaştıkça ışık hızına yakın süratlere çıkarken, dış katmanlarındaki gazlar çok daha yavaş hareket eder. Bu hareket sırasında meydana gelen sürtünme ısı açığa çıkıp gazın parlamasına neden olurken aynı zamanda güçlü bir manyetik alan oluşmasına da neden olur. Disk üzerindeki parlak ve koyu çizgileri bahsettiğimiz bu manyetik alanın etkisiyle oluşur.

kara delik etrafında görülenler

Kara deliğin etrafında görülenlerin basitçe açıklandığı canlandırma.
Telif: NASA Goddard Space Flight Center/Jeremy Schnittman

Diske baktığımız zaman sol tarafın sağa göre daha parlak olduğunu görüyoruz. Bu farka Doppler etkisi neden oluyor. Diskin sol kısmındaki gaz hızlı biçimde bize doğru yaklaşıyor. Bu da daha parlak gözükmesine yol açıyor. Doppler etkisi sağ tarafta bizden uzaklaşan gazı daha sönük gösteriyor. Bu asimetri diske tam karşıdan baktığımız perspektifte gözükmez. Çünkü artık bizim doğrultumuzda herhangi bir hız farkı yaşanmaz.

Kara deliğe yaklaştıkça kütleçekimsel ışık bükülmesi o kadar aşırıdır ki diskin alt tarafını kara deliğin dışına çıkan parlak bir ışık halkası olarak görebiliriz.

foton halkası

Kara deliğin an yakınında görebildiğimiz ışık ise “foton halkası” adı verilen bölgeden gelir. Bu bölgeye giren fotonlar bize gelmeden önce iki, üç ve hatta daha fazla kez kara deliğin etrafında turlarlar.

Burdaki kara delik küresel olarak modellendiğinden, foton halkası her açıdan neredeyse tam bir çember olarak gözükür. Işık hızına yakın hızlarda dönen bir kara delikte mükemmele yakın dairesel formlar da bozulur.

kara delik gölgesi

Foton halkasından içe doğru ilerlediğimizde kara deliğin olay ufkunun (geri dönüşün olmadığı nokta) iki katı kadar büyük olan gölgesini görüyoruz.

M87’nin merkezinde bulunan ve ilk kez görüntülenen kara delik.

NASA’nın hazırladığı görsel kara deliklere dair bildiklerimizle oluşturulmuş bir canlandırma. Ancak ilk kez görüntülenen kara delik olan Virgo A (Messier 87) galaksisinin merkezindeki kara deliğin görüntüsü simülasyonların oldukça isabetli olduğunu gösteriyor.

kaynak: NASA |

Yayım tarihi

2011 Nobel Fizik Ödülü

Bu yılki Nobel fizik ödülü evrenin genişlemesindeki ivmeyi araştıran astrofizikçiler arasında paylaştırıldı. Kaliforniya Üniversitesi, Lawrence Berkeley Ulusal Labrotuvarı’ndan Saul Perlmutter ödülün yarısını aldı. Perlmutter burada Süpernova Kozmoloji Projesi üzerinde çalışıyor. Ödülün kalan yarısı ise Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde çalışan, Birleşik Devletler doğumlu Brian P. Schmidt ile Johns Hopkins üniversitesi Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsü’nden Adam G. Riess arasında paylaştırıldı. İkili Yüksek-z Süpernova Araştırma Takımı’nda uzak süpernovalar üzerinde çalışıyor.

2011 nobel fizik ödülünü kazanan astrofiikçiler