Dolunaysız geçecek olan Şubat ayında Merkür ve Venüs sevenlerinden gizlenecek. Mars, Jüpiter ve Satürn ise gözlenebilir olacaklar. Gökyüzünde neler olacağını infografik olarak uzaydanhaberler.com‘dan, daha detaylı biçimde ise astrobilgi.org‘dan öğrenebilirsiniz.
süper kanlı mavi ay
Ocak ayının son gününde, Dünya’ya en yakın konumunda aynı ay içinde ikinci kez dolunay evresine ulaşan uydumuz aynı zamanda tam tutulmaya uğradı. Süper Ay, Mavi Ay, Kanlı Ay nedir, bu yazıda değindik.
Falcon Heavy Ocak ayının sonunda ilk kez dik duruma getirilmiş ve statik ateşleme testinden başarıyla geçmişti.
Astronomi Diyarı 10 yaşında
Sıklıkla takip ettiğim Türkçe astronomi sitelerinden Astronomi Diyarı geçen hafta 10. yılını kutladı. Kurucusu olan Ümit Fuat Özyar’ı böyle güzel ve sürekliliği olan bir işi devam ettirdiği için tebrik etmek lazım. Sitenin facebook sayfasına buradan ulaşabilirsiniz.
AÖS 21: Kocaeli Başvuruları Başladı
Astronomi Öğretmenleri Seminerleri’nin 21’incisi için başvurular başladı. Astronomi dersi veren öğretmenleri hedefleyen AÖS bu kez Kocaeli’de olacak. Seminerin programı ve başvuru için bu adresi kullanabilirsiniz.
kuru kafa asteroidi geri gelecek
2015 yılında ABD’nin Cadılar Bayramı’nı kutladığı dönem (31 Ekim) Dünya’nın yakınından geçen 2015 TB145 adlı asteroid, 2018 yılında yeniden Dünya’ya yakın geçecek. 625×700 metre boyutlarındaki göktaşının en karakteristik özelliği yüzey şeklinin bir kuru kafaya benzetilmesi. Cadılar Bayramı (Halloween) asteroidi olarak da anılıyor.
Kuru Kafa 2018’de 2015’e göre daha yakınımıza gelecek; yine de Dünya-Ay mesafesinin 105 katı uzakta olacak. Bu uzaklık bilim insanları için göktaşını daha iyi gözlemlemek için yeterli. 2088 yılında ise Ay’dan 20 kat uzaklığa kadar yaklaşacak.
SpaceX’in yeni nesil fırlatma sistemi, Falcon 9’un abisi Falcon Heavy 6 Şubat 2018’de Türkiye saati ile 21:30‘da ilk fırlatma denemesini gerçekleştirecek. Fırlatmayı canlı olarak aşağıdaki yotube kısmından veya direkt olarak youtube sayfasından izleyebilirsiniz.
Falcon Heavy Ocak ayının sonunda ilk kez dik duruma getirilmiş ve statik ateşleme testinden başarıyla geçmişti.
Falcon Heavy ilk deneme fırlatmasında yük bölümünde bir Tesla Roadster taşıyor. Bu araba SpaceX’in kurucu ortağı, Tesla’nın ortağı olan Elon Musk’a ait. Musk’ın fırlatmaya ilişkin demeçleri, ilk deneme için çok da umutlu olmadığı yönünde. Ben de zaman zaman olmasını çok istediğim bir şey için beklentimi düşük tutarım. Mush’ın da bir spor araba ve büyük bir roket kaybı ihtimaline psikolojik olarak hazırlanmak istemesi normal 🙂
Falcon Heavy temel olarak 3 adet Falcon 9 roketinin birleşiminden oluşmakta. SpaceX’in başarıyla kullanmakta olduğu Falcon 9 bileşenleri işleri bitince (önce yandaki ikisi, sonra kalanı) halihazırda yaptıkları gibi yere inecek şekilde tasarlandılar.
O kadar tuhaf bir haber ki kimse kolay kolay inanamadı ve haberin şaka değil gerçek olduğunun teyit edilmesi gerekti. Şaka deği gerçek: Elon Musk’ın kurucusu olduğu SpaceX şirketi Mars’a yine Elon Musk’ın Tesla Roadster model elektrikli arabasını gönderecek.
Tesla Roadster
SpaceX, birkaç yıldır başarısıyla ün kazanan yenilenebilir roket sistemi Falcon 9’ların abisi Falcon Heavy roketini deneyecek. Riskli ilk deneme için de pahalı bir kargo değil elbette ses getirici ucuz bir yükü Mars’a göndermeye karar vermişler. Falcon Heavy roketleri Falcon 9 roketlerinin birinci kademesinden üç tanesinin birleştirilmesiyle oluşturulacak. Şimdiye kadarki en güçlü roket olacak Falcon Heavy’nin asıl hedefi Mars olacak.
Falcon Heavy
Yıldızlararası ilk ziyaretçi
Pan-STARRS gözlemevi araştırmacıları tarafından yapılan araştırmalar sonucu Güneş Sistemi dışından geldiğinden şüphelenilen cismin yıldızlararası uzaydan geldiği kesinleşti. Gökbilimciler ilk defa şahit olduğumuz bu ziyaretçiye ʻOumuamua adını koydu. Bu isim Havai dilinde izci, keşif eri anlamı taşıyor. Daha mecazi anlamı ise “uzak geçmişten ulaşan bir elçi”. Başındaki kesme işareti değil Havai dahil pek çok Polinezya dilinde kullanılan bir simge (Okina).
James Webb teleskobu vakum odasından çıktı
James Webb Uzay Teleskobu 18 Kasım 2017 tarihinde nihayet 12 metre genişlikte, 40 tonluk kapısı olan mahzen benzeri kriyojenik test odası Chamber A’den çıkarıldı. Burada yaklaşık 100 gün boyunca, optik teleskop ve bilimsel araçların uzay ortamında (çok soğuk ve vakumlu) düzgün çalışıp çalışmadığı test edildi. James Webb’in bir sonraki durağu uzayaracı elemanı ile birleştirileceği California’daki Northrop Grumman Hava-Uzay Sistemleri olacak.
Yazılım hatası Ruslara 19 uyduya mal oldu
Soyuz 2.1b roketi ile beraber yörüngeye çıkacak 19 Rus uydusu, roketteki yazılım hatası sonucu atmosferde yanarak yok oldu. Rokette meteoroloji uydusu Meteor-M N.2-1 ve 18 küçük uydu vardı. Fırlatma Rusların çoğu zaman kullandığı Baykonur’dan değil yeni inşaa ettikleri Vostochny Kozmodromu‘ndan gerçekleştirildi. Hataya konumdaki değişimin güncellenmemesinin sebep oalbileceği düşünülüyor.
Soyuz 2.1b roketi
Wikipedia’ya uzaydan içerik girildi
Uluslararası Uzay İstasyonu Dünya yörüngesinde sürekli olarak yer değiştirdiğinden istasyonda internet erişimi sağlamak oldukça meşakatli bir konu. Astronotların internet ile olan bağları yer kontrol aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Astronot Paolo Nespoli’de aynı yolu izletip online ansiklopedi Wikipedia’ya uzaydan içerik giren ilk insan oldu. Astronot bir ses kaydını Dünya’ya gönderdi. Daha sonra bu kayıt yerdekiler tarafından Wikipedia’ya eklendi.
Hindistan Ay yolcusu
Hindistan 2018 Mart’ında, yani sadece 4 ay sonra Ay’a yönelik Chandrayaan-2’yi fırlatacak. Chandrayaan-2 görevi için Hindistan Uzay Araştırmaları Kurumu (ISRO) bir yörünge aracı, bir yer aracı ve bunlara ek olarak küçük bir gezgin robot geliştirdi. Görevin toplam maliyeti 100 milyon dolardan az. Hindistan uzayda harcadığı paraya göre büyük başarılar elde etmesiyle biliniyor. Eğer bir sorun çıkmazsa Chandrayaan-2 Hindistan’ın Ay yüzeyine yumuşak iniş gerçekleştiren ilk aracı olacak. Bundan önce yine Chandrayaan-1 projesinde bir sonra Ay’ın güney kutup bölgesine çarptırılarak indirilmişti.
Chandrayaan-2’nin Ay’a yolculuk rotası. Uzayaracı Dünya yörüngesinde bir dizi ateşlemeyle Ay’a ulaşacak.
2017’nin en iyi icatlarından biri: NASA Mars Insight
NASA’nın Mars’a göndermeyi planladığı yeni uzayaracı Mars Insight, Time dergisi tarafından 2017’nin en iyi 25 icadından biri olarak gösterildi. Mars Insight aracı Mars’a gönderilen diğer araçlarından farklı olarak Kızıl Gezegen’de sondaj çalışması gerçekleştirecek. Bu sayede Mars’ın jeolojik yapısına dair daha çok bilgi edinebileceğiz.
Uzayda sanat: Orbital Reflector
Yörüngede bilimsel, ticari ve askeri amaçlı uydular dolanmakta. Trevor Paglen ise tamamen sanatsal ve başka hiçbir fonksiyon taşımayan bir uyduyu yörüngeye göndermeye niyetlenmiş. Sanatçının tasarladığı ve Orbital Reflector (Yörünge Yansıtıcısı) isimli uydu elmas biçimli yansıtıcı yüzeye sahip bir balondan oluşuyor. Yansıtıcı yüzeyi Güneş ışınları sayesinde uydunun karanlıkta görünür olmasını sağlayacak. Bu aslında ISS dahil pek çok uyduyu yerden izleyebilmemizi sağlayan bir olay. Bu kez amaç uydunun tamamen görünür olabilmesi. 1.3 milyon dolar maliyeti olan projeyi Nevada Sanat Müzesi desteklemekte ve kickstarter üzerinden destek toplanmakta.
Sanatsal uyduya dair bir deneme.
Büyük depremlerde artış bekleniyor
Dünya’nın kendi ekseninde dönüş hızı yavaş da olsa azalmakta. Ay’ın etkisiyle okyanuslarda ortaya çıkan gelgit olayı neticesinde oluşan enerji transferi Ay’ın hızlanıp Dünya’dan uzaklaşmasına, Dünya’nın da dönüş hızının azalmasına ve günlerin uzamasına neden oluyor. Fark milisaniyeler boyutunda ancak bunun jeolojik etkilerinin yakın zamanda büyük depremlerin sayısında artışla ortaya çıkacağı iddia ediliyor. Bu yıl bugüne kadar 6 büyük deprem gerçekleşti; 2018 yılında 20’ye yakın büyük depremin gerçekleşmesi muhtemel görülüyor.
SpaceX, 12 Ekim gecesi saat 1:53’te yeni bir Falcon 9 fırlatması gerçekleştirecek. NASA’nın Florida’daki Kenedy Uzay Merkezi’ndeki 39A rampasından yapılacak olan fırlatma ile yörüngeye EchoStar 105/SES-11 iletişim uydusunu çıkartacak.
Kullanılacak Falcon 9 roketinin birinci kademesi önceki seferinde Uluslararası Uzay İstasyonu’na ikmal görevinde kullanılmıştı. Bu fırlatmadan sonra Atlantik Okyanusu’nda konuşlu özerk uzaylimanı dron gemisi “Of Course I Still Love You (Elbette Seni Hâlâ Seviyorum)” üzerine iniş yapacak.
Bu hafta güneş doğmadan dışarı çıkarsanız (hava İstanbul için çarşamba ve perşembe açık gözüküyor) 5 gezegenin hepsini gökyüzünde görebilirsiniz. Bu fırsatı kaçırmamanızı öneririm.
Bu beş gezgenen antik çağlardan beri bildiğimiz Merkür, Venüs, Mars, Satürn ve Jüpiter. Bildiğiniz gibi Neptün ve Uranüs gözle farkedilemeyecek kadar soluklar ve teorik hesapların ardından yapılan gözlemler neticesinde keşfedildiler.
9. gezegen
Şimdi yeniden böyle bir gezegen keşfetmemiz olası. 2006 yılında gezegen tanımının değiştirilmesiyle beraber Plüton gezgenlikten çıkartılmıştı. Şimdi bilim insanları Plüton’un ötesinde 9. gezegen olabileceğini savunuyorlar. Bu olasılığı dile getirenler California Teknoloji Enstitüsü’nden (kısaca Caltech) bir ekip. Aynı ekip keşfettikleri cüce gezegenlerle Plüton’un gezegenliğinin tartışmaya açılıp oylamayla kaybetmesine neden olmuştu. Şimdi buldukları bu Plüton ötesindeki gökcisimlerinin yörüngelerinden yola çıkarak ‘9. gezegen’ olması gerektiğini savunuyorlar.
Gezegenin kütlesinin Dünya’nın 10 katı olduğu tahmin ediliyor. Uzaklığı ise aşırı boyutlarda. Yörüngesinin Güneş’e en yakın olduğu nokta Plüton’un yörüngesinin çok ötesinde, Plüton’dan en az 20 kat uzakta. Güneş çevresinde bir turu ise 10 bin – 20 bin yıl sürüyor olmalı.
Türk Astronomi Derneği Bülteni Gökyüzü Ocak-Şubat 2016 sayısı ile yayında! Yeni yıldan itibaren Gökyüzü’nün iki ayda bir yayınlacak bülteninin ilk sayısında bu ay, Mars Gezginlerini kapak konusu olarak işliyoruz. Ayrıca gökbilim konusunda haberler, duyurular, astrofizik araştırmaları ve gökyüzü fotoğraflarıyla dolu dolu bir bülten sizi bekliyor. Bültenin son sayısına aşağıdaki bağlantılardan erişebilirsiniz:
Uzay İstasyonu’ndaki Veggie bitki yetiştirme kısmında ilk defa bir çiçek açtı. Scott Kelly Zinya’nın fotoğrafını twitter’da “Evet, uzayda başka yaşam formları da var” diyerek paylaştı. Daha önce marul yetiştirilen UUİ’de yakın zamanda başka bitkiler de yetiştirilmeye çalışılacak. Uzay tarımı adım adım ilerliyor ancak burada kullanılan yapay ışıklı teknolojiler Dünya’da da geliştiriliyor. Sadece uzay tarımına değil, dünya tarımının gelecekteğinin en azından bir kısmına da bakıyor olabiliriz. Fotoğrafta, Zinya ‘güneş alsın’ diye Veggi kısmından alınıp cam kenarına konulmuş.
Uzayda 300. Gün
Astronot Scott Kelly uzaydaki 300. gününü sudan topla pin pon oynayarak kutladı. Kelly bu oyunda kullandığı ‘raketler’ hidrofobik özelliğe sahip. Bu sayede su yapışmadan sekiyor.
Falcon 9 yine okyanusa inemedi
SpaceX’in Falcon 9 roketi yeniden okyanus platformuna iniş denemesi yaptı ve bacaklarından birinde çıkan sorun nedeniyle başarısız oldu. Okyanustaki platforma iniş karaya inmekten daha az masraflı olduğu için bu yöndeki denemelerin devam edeceği konuşuluyor. Roketin inişi başarısız oldu ancak kargosu olan Jason 3 uydusunu yörüngeye ulaştırmayı başardı. Jason 3 gezegenimizdeki deniz seviyesi değişimlerini daha hassas şekilde ölçecek.
Elon Musk (@elonmusk) tarafından paylaşılan bir video ()
Jason 3’ün yapacağı iş iklim değişikliğinin etkilerini daha iyi görebilmek için önemli zira gezegen ısınmaya devam ediyor. 2015 kayıtlara son 135 yılın en sıcak senesi olarak geçti. Yeryüzünün ortalama sıcaklığı geçen yıl 1.33°C düzeyinde hesaplandı, deniz suyu sıcaklığı da 0.74°C (geçen sene: 0.11°C) oldu.
Blue Origin yenilenebilir roketini yeniden kullandı
Blue Origin şirketinin New Shepard roketi yere başarıyla inmeyi başarmıştı. Aynı roket fırlatma ve inişi yeniden başarıyla tekrarladı. Böylece yeniden kullanılan ilk roket olarak tekrar tarihe geçti.
Mars’ta yürümek neye benzer?
Bursa Bilim ve Teknoloji Merkezi’nde 5 Mart 2016’da kurulacak Facing Mars etkinliğine katılan çocuklar bilim dolu bir gece geçirip bu sorunun cevabını arayacaklar. Detaylar için Merkez’in sosyal medya hesaplarını takip etmeniz gerekiyor. f: Bursa Bilim ve Teknoloji Merkezi t: twitter.com/bursabtm i: instagram.com/bursabtm/
ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu’nun 30. yılı
Mart ayında gerçekleşecek bir diğer etkinlik ise Ankara’da. ODTÜ’nün 30 senelik topluluğu “eski ekibi” yeniden topluyor. 12 Mart 2016’da gerçekleştirilecek etkinlik içerik açısından zengin gözüküyor. Etkinliğin facebook sayfasına buradan, ODTÜ dışı katılımcılar için gerekli başvuru formuna ise buradan ulaşabilirsiniz. Katılım için ücret istenmiyor.
Başkan aday adaylarının gözünden NASA
ABD’de başkanlık adaylığı yarışı devam ediyor. Başkanın kim olacağı diğer şeyler haricinde NASA bütçesinin de neye benzeyeceğini belirliyor. Üstelik NASA gelecek başaknlık döneminde Mars’a yapılacak insanlı seferin Kızıl Gezegen’in hangi bölgesine yapılacağına da karar verebilir.
Bu nedenle Planetary Society başkan adaylarının konuya ilişkin demeçlerini Amerikan seçmeni için derlemiş.
Uzay araştırmaları konusunda oldukça olumlu mesajlar veren Clinton’un kendi anlattığına göre çocukken astronot olmak istemiş ve NASA’ya bir mektup yazmış; NASA’dan ise kadın astronot olmayacağına dair bir cevap almış. Fakat bu hikayede bazı şüpheler de mevcut.
Bernie Sanders desteklediğini söylese de NASA’nın bütçe kesintileri lehine oy verdiğini ‘unutmuş’.
Donald Trump NASA’ya ‘fazla’ para ayrılması taraftarı değil. Diğer bir Cumhuriyetçi aday oldan Ted Cruz ise Amerikan senatosunda bilim ve uzay alt komitesine üye. Diğer adaylar gibi özel sektörü destekliyor ve küresel ısınma araştırmaları gibi konulara NASA’nın esas görev alanlarının dışında kaldığı gerekçesiyle soğuk bakıyor.
UUİ’den çekilen 2015’in en iyi kareleri
NASA 2015 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan çekilen en iyi fotoğrafları derlediği bir albüm yayınladı.
Çinliler Ay’ın karanlık yüzüne gidecek
Ay’ın bize dönük yüzünü yüz yıllardır inceliyoruz; buna karşın diğer yüzü hakkında fazla bilgimiz yok. Çin daha önce hiç araç indirilmeyen Ay’ın diğer yarısını hedefleyen bir görev planlıyor. 2018’de gerçekleştirilmesi düşünülen görevde kullanılacak sonda adını Çin mitolojisindeki ay tanrıçasından alıyor: Chang’e-4.
İran
İran’a nükleer programı nedeniyle uygulanan ambargo kalktı. Füze programı nedeniyle ABD’nin uyguladığı diğer bazı uygulamalar devam etse de ülke yakın vadede ekonomik olarak biraz daha rahatlayacak gibi gözüküyor. İran, ambargo kalkar kalkmaz eskiyen uçak filosunu yenilemek için Airbus ile anlaştı. Önümüzdeki dönemde ekonomisi daha da güçlenen İran ABD ve İsrail’in yaptırımlarına karşın roket programını devam ettirecektir. Argeye ayırdığı pay ambargoya rağmen Türkiye’nin biraz altında olan İran’ın önümüzdeki dönemde Türkiye’de bir değişiklik olmazsa ülkemizi geçmesi olasılıklar dahilinde.
