Haftalık Gökyüzü Raporu – 32

Dream Chaser serbest iniş testin başarılı oldu

Türk girişimci çift Eren Özmen ve Fatih Özmen tarafından yönetilen Sierra Nevada Corporation tarafından geliştirilen yeni nesil uzay mekiği Dream Chaser düşme testinden başarıyla geçti. Araç helikopterle belli bir yükseklikten aşağı bırakıldı. Bu sayede aracın süzülerek uçma ve elbette iniş yeteneği test edildi. İnsansız gerçekleştirilen uçuşta her şey yolunda gitti. Dream Chaser Uluslararası Uzay İstasyonu’na kargo ve daha önemlisi mürettebat taşımak için tasarlanıyor. Amerika Birleşik Devletleri eski uzay mekiklerini emekliye ayırdığından beri astronotlarını ücret karşılığında Ruslara taşıtmakta. Alçak yörünge işlerinde özel girişimcilerin rolünü arttıran bir politika izleyen ABD’de yörüngeye yük ve insan taşıyacak araçlar tasarlanmaya başladı. Dream Chaser da bu girişimlerden bir tanesi ve NASA’nın gelecek insanlı görevleri için ciddi bir seçenek durumunda.

İdeal sıcaklığa sahip Dünya benzeri gezegen bulundu

Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Şili’deki La Silla’da bulunan gözlemevinde konuşlu HARPS (Yüksek Hassasiyetli Dikey Hız Gezegen Araştırıcısı) ile çalışan bir ekip Ross 128 yıldızının etrafında dolanan, Dünya boyutlarında bir ötegezegen keşfetti. Gezegenin bulunduğu konum suyun sıvı halde bulunabileceği ılıman kuşak içinde hareket ediyor. 11 ışık yılı uzağımızda bulunan Ross 128 b gezegeni, Proxima b‘den sonra keşfedilen en yakın ikinci ılıman dünya oldu.

Ross 128 kozmik ölçüde göz açıp kapatmaya denk gelen bir süre içinde, yaklaşık 79 bin yıl, bize en yakın yıldız sistemi olacak. Böylece Ross 128 b Dünya’ya en yakın ötegezegen haline gelecek. Ross 128 b yaşama dair izlerin aranacağı öncelikli seçeneklerin başında yer alacak. Sonuçta “ev alma komşu al” demişler!

Sanatçı gözünden Ross 128 b
ESO / M. Kornmesser

Airbus kendi kendine uçan taksilerini test etmeye hazır

Sürücüsüz otomobiller gerçek olduğunda pek çoğumuzun sahip olmadığı sürücüsüz taksilerle seyahat edeceği öngörülüyor. Bu öngörünün en büyük rakibi başka bir tür sürücüsüz araçlar olabilir: sürücüsüz uçan taksi ağı. Airbus firması bir süreden beridir Vahana projesi ise bu ağ üzerinde çalışıyordu ve nihayet çalışmaları test edecek olgunluğa erişmiş gözüküyor.

Airbus Vahana

Test için havaaracını geliştirdikleri yerde söküp uçacağı yere gönderip burada tekrar birleştirecekler. Uçuş testi başarılı olursa yeniden söküp geldiği yere gönderilecek. Araç, kolayca sökülüp farklı bir noktaya kara yoluyla taşınabilecek biçimde tasarlandığı için böyle bir yol izliyorlar.

Uluslararası Uzay İstasyonu’na ikmal

Orbital ATK 8 roketi ile yörüngeye taşınan Cygnus kapsülü ile Uluslararası Uzay İstasyonu’na 3.3 tonluk ikmal gerçekleştirildi. Cygnus kapsülü istasyona 14 Kasım günü kenetlendi. Kargo zararlı özelliklerini mikro kütleçekim ortamında garip şekilde azalan bakteriler, yörüngeye yerleştirmek üzere küpsatlar, bilimsel deneyler, uzay yürüyüşü ekipmanları, istasyon için donanımlar ve elbette mürettebat için erzak içeriyor.

Cygnus kapsülü CanadArm 2 robot kolu ile istasyona kenetleniyor.
Foto: NASA.

Uzay ülkesi Asgardia’nın ilk uyduzu uzayda

Yörüngedeki bir istasyonda bağımsız bir devlet kurmayı amaçlayan Asgardia, ilk uydusunu uzaya yolladı. Orbital AKT Antares roketiyle Uzay İstasyonu’na gönderilen kargo içinde yer alan ve UUİ’den yörüngeye oturtulacak ayakkabı kutusu boyutundaki uydu Asgardia-1 adını taşıyor. Hedef ile fırlatılan uydu arasında epey bir fark var ama unutmayın “Roma bir günde kurulmadı”. Asgardia’nın kurucusu İgor Aşurbeyli de Asgardia’nın ilanından 13 ay sonra söz verildiği şekilde ilk uydusunun fırlatıldığını vurgulamış.

Yarım terabayt depolama kapasitesine sahip uydu Asgardia ‘vatandaşlarının’ uzaya gödenrdiği türlü selfi, kedi fotoğrafları, metin dosyaları gibi kişisel verileri taşıyor.

Asgardia-1 uydusunun bilgisayarda üretilmiş görüntüsü.

Amatör astronotlar uzaya çıkmak için bağış topluyor

Uzay çalışmaları uzun yıllarca devlet kurumları eliyle yürütüldü. Son on yılda ise özel girişimlerin etkinliği önemli ölçüde arttı. Sırada kâr amacı gütmeyen topluluklar olabilir. Danimarka’nın Kopenhag kentinde yaşayan ve kendilerini Copenhagen Suborbitals (CopSub) olarak adlandıran bir grup amatör astronot, kendi uzay araçlarını inşaa edebilmek için bağış topluyor. Son on yılda topladıkları bağışlarla bir düzineden fazla roket üreten grubun uzaya çıkıp çıkamayacağını ise zaman gösterecek; yalnız fotoğraflardan anlaşıldığı üzere bu konuda epey ciddiler:

Copenhagen Suborbitals
Foto: Thomas Pedersen

Uluslararası Uzay İstasyonu’na 17 yıl sonra yeni yazıcı

Uzayda kullanılan teknolojiler kimi zaman insanların kafasındaki uzay teknolojisi algısının epey uzağında şeylerdir. Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki astronotların da bir yazıcıya ihtiyacı var. Ayda 1,000 baskı için istasyonda biri Rus kısmında bulunan iki yazıcı kullanılmakta. NASA yaklaşık 20 yıllık Epson 800 Inkjet yazıcısını (Uzay Mekiklerinde de bundan kullanılıyormuş) yeni bir HP Envy 5600 ile değiştirmeye karar vermiş.

Dışardan bakınca pek de uzay çağı teknolojisiymiş gibi durmuyor.
Görsel: HP

Elbette yeni yazıcı yörüngeye çıkamdan evvel gerekli olamyan kısımları sökülecek. Yazıcı seçimindeki kriterleri ise sıfır yerçekiminde çalışabilmesi, çalışırken mürekkebi boşa harcamaması, alev almayan malzemeli ve tabii bir de enerji tasarruflu olması.

Kaynak: Bilim ve Teknoloji dergisi

Büyük Ateştopu Meteoru

Görsel & Telif: Ollie Taylor

17 Kasım’daki Günün Astronomi Görseli bir dağ geçidinde gerçekleşen astrofotoğraf çalışmasında şans eseri Büyük Ayı takımyıldızından rol çalan bir meteor görülüyor. Fotoğrafa şans eseri girmeyi başaran bu meteorun Almanya üzerinde ölçülen yolu, Kasım ayındaki Taurid Meteor Yağmuru’nun aktif saçılma noktasıyla uyum gösteriyor.

Leonardo Da Vinci İstanbul’da

Leonardo Da Vinci’nin Salvator Mundi adlı tablosu bir açık arttırmada 450 milyon Amerikan dolarına alıcı bularak en pahalı sanat eseri rekorunu kırdı. Tabloyu alanın kimliği bilinmiyor.

Tablo bir zeniginin özel koleksiyonuna katıladursun biz züğürtler için kapsamlı bir Leonardo Da Vinci sergisi İstanbul’da açılacak. Da Vinci’nin tahayyül ettiği icatların 100 replikasının yanı sıra orjinal el yazmaları, tablo ve çizimlerinden oluşan yaklaşık 200 eser sergilenecek. Jean-Christophe Hubert’in küratör olduğu Leonardo Da Vinci Expo: Dahi İstanbul’da isimli sergi 14 Aralık 2017 – 7 Nisan 2018 tarihlerinde UNIQ İstanbul’da açık olacak.

Haftalık Gökyüzü Raporu – 31

Yrd. Doç. Dr. Sinan Aliş ve ekibi yeni bir değişen yıldız keşfetti

İstanbul Üniversitesi’nden bir grup bilim insanı TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi teleskobuyla RW UMi adlı yıldızı gözlemlerken görüş alanlarındaki başka bir yıldızın parlaklığının değiştiğini farketti. Bu sayede bilim insanlarımız yeni bir değişen yıldız keşfetmiş oldu. Bulunan değişen yıldız zonklayan değişen yıldız sınıfına giriyor. Bu yıldızlar tek başlarınadırlar ve belli dönemlerde yarıçapları artıp azalır. Keşfin ayrıntılarına sarkac.org‘tan erişebilirsiniz.

Elon Musk Türkiye’deydi

Elon Musk Anıtkabir’de.

SpaceX şirketinin kurucu ortağı Elon Musk, Türkiye’nin yaptırıp fırlatacağı Türksat 5A ve 5B uydularının fırlatmasına yönelik anlaşma için Türkiye’ye geldi. İlk önce Cumhurbaşkanlığı’nda poz veren Musk daha sonra Anıtkabir’i ziyaret etti. Musk’ın Anıtkabir ziyareti sosyal medyada doğal olarak büyük ilgi gördü. Anıtkabir’de çekilen fotoğraflardan, daha önce çekim için belli bir hazırlığın yapıldığı anlaşılıyor. Ancak Elon Musk’ın da Mustafa Kemal Atatürk hakkında belli bir bilgisi olduğu anlaşılmakta.

Yeni Türksat uydularını Airbus yapacak

Türksat 5A ve 5B haberleşme uydularının üretimi ve fırlatılmasını için Airbus ile yaklaşık 500 milyon dolarlık anlaşma imzalandı. Uyduların SpaceX’in Falcon 9 roketleri ile yörüngeye taşınması öngörülüyor. Airbus ile anlaşılmasında en önemli faktör üretim süresi oldu. İletişim uydularının konuşlanabileceği yörüngeler uluslararası bir örgütçe belirleniyor. Her ülkenin belli hakları var ancak uydu kullanmayan ülkeler bu haklarını kaybedebiliyor. Türkiye de yörünge haklarını kaybetmemek için bu uydularını belli bir süre içinde yaptırmayı amaçladı. Hâlâ üretim aşamasındaki Türksat 6A Türkiye’de üretilen ilk iletişim uydusu olacak.

Yıldızından büyük gezegen keşfedildi

Yıldızlar çok büyüktür. Söz gelimi Güneş’in içine 1 milyon kadar Dünya sığdırabilirsiniz. Jüpiter gibi gaz devleri Dünya’ya göre daha büyük olsa da onlar da yörüngesinde döndükleri yıldızlarının yanında küçük kalırlar. NGTS-1b adlı gezegen ise ezberleri bozar cinsten. 600 ışık yılı uzağımızdaki gezegen Jüpiter boyutlarında ancak bir kırmızı cüce olan yıldızı gezegenin yarı boyutunda. Astronomlar evrende en sık karşılaşılan yıldızların cüce yıldızlar olduğunu söylüyor; yani bunun gibi sistemlerle daha sık karşılaşabiliriz.

Antares’in en net görüntüsü

Yıldızlar o kadar uzaktırlar ki en güçlü teleskoplarla dahi yüzeylerine dair ayrıntılar göremeyiz. Gökbilimciler Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskop I (VLTI) dizisini kullanarak, 620 ışık yılı uzağımızdaki Antares’in en net görüntüsünü elde etmeyi başardılar. VLTI birden fazla teleskobun eşgüdümlü kullanılmasıyla sanal olarak 200 metre çaplı bir teleskop gibi gözlem yapabiliyor. Akrep takımyıldızında yer alan Antares, Akrebin Kalbi olarak da anılır, Güneş’ten 12 kat daha geniş. Kütlesi ise 700 kat daha fazla.

Güneş dışında bir yıldızın yüzeyine ait elimizdeki en net görüntü Antares’e ait. ESO/K. Ohnaka

Astronot kedi için anıt

Parisli Félicette (Feliset okunur) 18 Ekim 1963’te uzaya çıkan ilk kedi ünvanını kazandı. Uzaya insna yollamadan önce uzay ortamıın ve roket seyahatinin ne gibi etkilerini öğrenebilmek için o yıllarda uzaya çok sayıda hayvan gönderiliyor ve bu dostlarımız çok meşhur oluyorlardı. İlk köpek ve ilk şempanzenin daha sonra da anıt ve mezarla hatırlandığına dikkat çeken Matthew Serge Guy, Félicette için de bir anıt hazırlanması için kickstarter‘da bir kampanya başlattı.

Hawking bildiğiniz gibi: “Dünya ateş topuna dönecek”

Ünlü fizikçi ya tam bir felaket tellalı ya da Dünya’nın geleceğine dair karanlık tablo çizdiği cümleleri daha çok rağbet görüyor. Hawking bu defa artan nüfus ve enerji talebinin gezegeni felakete sürükleyebileceğini belirterek Dünya’nın alev topuna dönüşebileceğini kaydetti. Çözüm önerisi ise başka dünyalara açılmak.

NASA: Ozon Tabakası’ndaki delikte rekor küçülme

Fakat iyi şeyler de oluyor; NASA, Ozon Tabakası’ndaki deliğin 1988 yılından bu yana en küçük seviyesine gerilediğini duyurdu. Delik milyonlarca kilometre kare küçülmesine karşın hâlâ milyonlarca kilometre kare büyüklüğünde. Yine de eğer Montreal Protokolü olmasaydı büyüyen deliğin milyonlarca insanda deri kanserine sebep olmuş olacağı düşünülüyor. 1987 yılında Ozon Tabakası’nı kemiren kimyasalların yasaklanmasını hedefleyen Montreal Protokolü imzalanmıştı.

Ozon deliği Güney Kutbu’ndaki Antartika kıtasının üzerinde bulunuyor.

Yalnız şöyle bir problem var: iddiaya göre deliğin küçülmesinin sebebi küresel ısınmaya bağlı olarak Antartika’nın üstünde artan sıcaklık birçok stratosfer bulutunun oluşumunu engelledi. Bu bulutlar ozonun yok olmasna sebep olan reaksiyonların başlamasında önemli bir basamağı teşkil ediyor. Teşekkürler küresel ısınma! 🙂

Uzay ülkesi Asgardia

Son dönemde Türkiye’den yurtdışına göç etme fikri yükselişte. Hatta öyle ki İstanbul tarihinde ilk defa göç verdi. Bazıları ise gözünü daha yükseklere dikip Asgardia vatandaşlığına başvurdu. Asgardia şimdilik sadece bir nano uydu göndermeyi planlasa da hedefte daha büyük projeler var.. yoksa yok mu? Bilimkurgu Klübü’nden  İsmail Yiğit uzay ülkesi Asgardia projesini incelemiş.

F-35’ler paslandı

ABD Savunma Bakanlığı Pentagon’dan yapılan açıklamaya göre yeni nesil savaş uçağı olarak başta ABD olmak üzere NATO ülkelerinin gelecekteki uçağı gözüyle bakılan F-35’lerde standartları aşan derecede korozyon tespit edildi. Pentagon sözcüsü pasın sorumlusu olarak üretici firma Lockheed Martin’i gösterdi ve “düzeltilmesi gereken kusurlar F-35’in uçuş güvenliğini ve operasyonlarımızı tehdit etmeyecek nitelikte” açıklamasında bulundu. F-35 için pek çok ülke (Türkiye dahil) ciddi yatırımlar yaptı. F-35’lerle ilgili diğer problem iddialarını odatv’den okuyabilirsiniz.

F-35

bir dron hava trafiğini nasıl altüst eder

Havalimanları yakınında uçurulan dronlar uçakların iniş kalkışları sırasında ciddi tehlike oluşturmakta. Bu nedenle havalimanı sahasında dron uçurmak yasaktır. Ancak bu yasak kimi zaman bazı şuursuz kullanıcılar tarafından delinebiliyor. İngiltere’deki Gatwick Havalimanı da 2 Temmuz’da bir dronla ilgili sorun yaşayıp inişleri 14 dakika boyunca kapatmak zorunda kalmış. Videoda 14 dakika boyunca hava trafiğinin ne şekilde etkilendiği gösterilmekte.

Ağrı’da bir PKK dronu bulundu

İnsansız hava aracı kullanan sadece devletler değil. Ağrı’nın Doğubeyazıt ilçesinde bir arazide üzerinde bomba atar mühimmatı taşıyan PKK’ya ait bir dron düşmüş halde bulundu.