uzay mekiği termal tuğlası

Uzay mekiği ısı kalkanında kullanılan termal tuğlalar.

Bu videoda uzay mekiklerinin ısı kalkanlarında kullanılan termal tuğlaları görüyoruz.
Uzayaraçları çok yüksek hızlarla atmosfere giriş yaparken sürtünmeden ötürü yüzeyleri yüksek sıcaklıklara erişir. Tıpkı kayan yıldız biçiminde gördüğümüz meteorlar gibi. Aracın bir göktaşı gibi yanmasının önüne geçmek için ısı kalkanı kullanılmak zorunda.

Uzay mekiklerinde bu termal tuğlarlar kullanılıyordu. Bizim burda gördüğümüz 1200 santigrat dereceden daha sıcak. Atmosfere girişte 1,650 °C sıcaklığa erişebiliyorlardı. Bu tuğlalar sıcaklığı çok hızlı biçimde yayarak uzaklaştırıyorlar. Bu sayede fırından çıktıktan hemen sonra elle tutabilmek bile mümkün oluyor.

Uzay mekiği termal tuğlalarından biri. Uzay mekiğinin alt kısmındaki tuğlalar ayrıca özel bir siyah katmanla kaplanıyordu. Bu katman tuğlanın daha az ısınmasına yarıyor.

Mekikte çoğunlukla, son derece saf kuartz kumundan üretilen LI-900 silika tuğlalarla kaplıydı. Düşün yoğunluklu bu malzeme (hacminin %94’ü havadan oluşuyor) tıpkı termoslardaki gibi ısının mekiğin ana yapısına geçişine engel oluyordu.

Düşük yoğunluk aynı zamanda düşük ağırlık demek. Termal tuğlanın önemli avantajı çok hafif olması. Apollo komuta modüllerinin ağırlıklarının %15’i ısı kalkanına aitti. Kanatlara sahip uzay mekileri diğer uzayaraçlarının tümünden daha geniş ısı kalkanına ihtiyaç duyduğundan, hafif materyal son derece önem taşımaktaydı.

Fırlatma sırasında altında yer alan bir termal tuğlanın zarar görmesi nedeniyle, Columbia uzay mekiği atmosfere girişte yanarak parçalanmıştı. Bu faciadan sonra uzay mekiklerinin termal tuğlaları buluşma baş-kıç (pitch) manevrası ile uluslararası uzay istasyonu mürettebatınca kontrol edilmeye başlanmıştı.

Discovery uzay mekiği baş-kıç manevrası yaparken. STS-120. NASA

Uzay yürüyüşü yapılan ilk uzay mekiği görevi: STS-6

Challenger uzay mekiği ilk kez 4 Nisan 1983 günü Kennedy Uzay Merkezi’nden uzaya fırlatıldı. Uzay mekiği görevlerinin 6.’sı olan bu görevde (STS-6) yeni, hafifletilmiş olan tank ve ek itiş roketleri kullanıldı.

Mekik tarihinin ilk uzay yürüyüşü STS-6 görevinde gerçekleştirildi. Astronotlar Story Musgrave ve Don Peterson 4 saat 17 dakika boyunca uzayda ortamında çalışarak, NASA tarafından işletilecek bir iletişim uydusu olan, TDRS-1’i mekiğin kargo bölümünden yörüngeye yerleştirdiler.

Bu uçuşta 4 mürettebat yer alıyordu. Uzay mekiklerinde bundan sonra 2011’deki STS-135 görevi haricinde hep 6 kişilik mürettebat olacaktı. Challenger ikinci uçuşunda (STS-7) ABD’nin ilk kadın astronotu Sally Ride’ı yörüngeye taşıdı.

Challenger uzay mekiğinin ilk uçuşu 4 Nisan 1983’teki bu fırlatmayla başladı.

kaynak: wikipedia.org/STS-6 |

Yuri Gecesi

12 Nisan insanlı uzay araştırmaları için büyük bir dönüm noktası. 1961 yılının 12 Nisan’ında Sovyet kozmonotu Yuri Gagarin, uzaya çıkan ilk insan oldu. Bu büyük olay 2001 yılından beri Yuri Gecesi (Yuri’s Night) olarak dünyanın farklı şehirlerinde pek çok etkinlikle kutlanıyor.

Size en yakın etkinliği yurisnight.net adresinden bulmanız mümkün ama sayfanın sonunda ben Türkiye’de olacakları yazdım zaten 👽

12 Nisan’da gerçekleşen bir diğer önemli olayı da unutmamak lazım. Gagarin’den 20 sene sonra, 12 Nisan 1981 günü, ilk uzay mekiği görevi (STS-1) fırlatması gerçekleştirildi.

“Paris’te Gagarin Günü” Aleksandr Deyneka, 1962

 

Yuri Gecesi 2018 için Türkiye’de gerçekleşecek etkinlikler:

İstanbul Üniversitesi

İÜ Amatör Astronomlar Kulübü ’nün düzenlediği etkinlik 12 Nisan Perşembe günü saat 18.00’de Dr. F. Korhan YELKENCİ’nin”Uzay Araştırmalarının Dünü, Bugünü ve Yarını” sunumuyla başlayacak; ardından saat 19:00’da Uğurcan ÇELİK’in “Uzay Sahnesinde Bir Yıldız: Yuri Gagarin” sunumu olacak. Sunumların ardından konser eşliğinde teleskoplarla gökyüzü gözlemi olacak. İstanbul Üniversitesi’nin Beyazıt’taki kampüsünde düzenlenen etkinlik herkesin katılımına açık ve ücretsiz.

ODTÜ

ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu, Yuri Gecesini 12 Nisan’dan sonraki cumartesi olan 14 Nisan’da kutlayacak. Etkinlik yeri Fizik U3. Yuri Gagarin anmasının ardından Wall-E film gösterimi, sonrasındaysa Fizik çimlerinde müzik ve dans eşliğinde gökyüzü gözlemi olacakmış. Jüpiter, çeşitli yıldız kümeleri ve takımyıldızları görmeyi planlıyorlar. Kostümle gelen katılımcılara sürpriz hediyeli kostüm yarışması da olacak. Ayrıntılar etkinlik sayfasında.

Hacettepe Üniversitesi

Hacettepe Astronomi Topluluğu’nun da katkı koyduğu Uzayın Gelişimi ve Yuri Gagarin etkinliği 12 Nisan 2018 saat 15:00’da Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Tuğrul İnal Konferans Salonu’nda gerçekleşecek.

Dokuz Eylül Üniversitesi Amatör Astronomi Topluluğu (Deuzay)

Deuzay 15 Nisan gecesi, evrenin sonunda  Yuri’s Night: World Space Party vol.3 adıyla bir parti düzenliyor. Deuzay da uzay temalı kostüm ve makyajla bekliyor. Fakat hediyeden bahsetmemişler 🙂 Ayrıntılar burada.

İSTEK Belde Okulları

10, 12 ve 13 Nisan tarihlerinde gerçekleşecek etkinlik tüm halka açık; yalnız katılım formu doldurulması gerekiyor. Programda seminer, müze ve planetaryum gezisi bulunuyor.

bir çağın sonu

NASA’nın 30 yıllık mekik programının sona erdiği nokta:

Bir çağın sonu: NASA'nın 30 yıllık mekik programının bittiği nokta.

NASA çalışanları parlak kırmızı boya ile uzay mekiği Atlantis’in ana iniş takımının (MLG: main landing gear) durduğu son noktayı işaretlemişler. Atlantis’in son uçuşu ile beraber mekik programı da sona ermiş oldu. Artık ABD, insanlı uçuşlar için bir süre Rusların Soyuz uzayaraçlarını kullanacak. Sonrası içinse bazı özel sektör alternatiflerini kullanmayı düşünüyorlar.

Mekik prgramı boyunca 135 uçuş gerçekleştirildi, bu uçuşlarda Hubble uzay teleskobu yörüngeeye yerleştirildi, bulanıklık sorununu gidermek için tamir edildi, birkaç kez yeni parçalar eklendi; Ulysses güneş sondası yörüngeye yerleştirildi; Sovyetlerin Soyuz aracıyla ve Mir uzay istasyonuyla mekikler kenetlendi, uzayda soğu savaştan işbirliğine geçişin adımları atıldı ; Uluslararaı Uzay İstasyonu’nun inşaasına katkıda bulunuldu.. Liste uzar gider, mekik tarihinin kısa ve öz halini aşağıdaki videodan seyredebilirsiniz:

gökbilim canlı yayınları

Geçen hafta pazartesi günü ilk kez bir uzay mekiği fırlatılışını canlı izleme fırsatı buldum. Aslında NASA’nın sitesinde tüm fırlatmaları izlemek mümkün olsa da ben ancak denk gelebildim. Şansıma son gece uçuşunu yakaladım (STS 130). Bundan sonra kalan dört fırlatma da gündüz gerçekleşecek. Aslına bakarsanız gündüz uçuşları daha iyi, eski kayıtlardan gördüğüm kadarıyla.

Geçen hafta cumartesi günü de bir ötegezegen geçişi canlı yayınlanacaktı. Ben bu canlı yayını kaçırdığımı sanıyordum fakat yayın, farklı bir ötegezegeni hedef alacak şekilde, bu hafta cumartesiye ertelenmiş durumda. Bu kez kaçırmamayı umut ediyorum. Konunun ayrıntılarını Astronomi Diyarı‘nda okuyabilirsiniz.

kaynak: astronomidiyari.com | görüntü: günün nasa görüntüsü