Yayım tarihi

NASA’nın yayınladığı kara delik simülasyonu

Bir kara delik uzay zaman dokusunu öylesine büker ki arkasını görebilmeniz mümkün olur.

Bir kara delik ve etrafında dönen birikim diskini ‘gösteren’ canlandırma.
NASA Goddard Space Flight Center/Jeremy Schnittman

NASA’nın yeni yayınladığı simülasyonda, kara delik ve onun çekim gücüyle etrafında toplanan madde kütlesinden oluşan bir birikim diski görülüyor. Birikim diskinin şekil olarak kabaca Satürn’ün halkalarına benzetebiliriz. Fakat kara deliğin muazzam kütleçekim gücü uzay zamanı bükerek diskin farklı bölgelerinden gelen ışığı normalde ulaşamayacağı yerlere yönlendirir. Bu sayede kara deliğin etrafındaki çapraşık görüntü oluşur.

Diskteki gaz kara deliğe doğru yaklaştıkça ışık hızına yakın süratlere çıkarken, dış katmanlarındaki gazlar çok daha yavaş hareket eder. Bu hareket sırasında meydana gelen sürtünme ısı açığa çıkıp gazın parlamasına neden olurken aynı zamanda güçlü bir manyetik alan oluşmasına da neden olur. Disk üzerindeki parlak ve koyu çizgileri bahsettiğimiz bu manyetik alanın etkisiyle oluşur.

kara delik etrafında görülenler

Kara deliğin etrafında görülenlerin basitçe açıklandığı canlandırma.
Telif: NASA Goddard Space Flight Center/Jeremy Schnittman

Diske baktığımız zaman sol tarafın sağa göre daha parlak olduğunu görüyoruz. Bu farka Doppler etkisi neden oluyor. Diskin sol kısmındaki gaz hızlı biçimde bize doğru yaklaşıyor. Bu da daha parlak gözükmesine yol açıyor. Doppler etkisi sağ tarafta bizden uzaklaşan gazı daha sönük gösteriyor. Bu asimetri diske tam karşıdan baktığımız perspektifte gözükmez. Çünkü artık bizim doğrultumuzda herhangi bir hız farkı yaşanmaz.

Kara deliğe yaklaştıkça kütleçekimsel ışık bükülmesi o kadar aşırıdır ki diskin alt tarafını kara deliğin dışına çıkan parlak bir ışık halkası olarak görebiliriz.

foton halkası

Kara deliğin an yakınında görebildiğimiz ışık ise “foton halkası” adı verilen bölgeden gelir. Bu bölgeye giren fotonlar bize gelmeden önce iki, üç ve hatta daha fazla kez kara deliğin etrafında turlarlar.

Burdaki kara delik küresel olarak modellendiğinden, foton halkası her açıdan neredeyse tam bir çember olarak gözükür. Işık hızına yakın hızlarda dönen bir kara delikte mükemmele yakın dairesel formlar da bozulur.

kara delik gölgesi

Foton halkasından içe doğru ilerlediğimizde kara deliğin olay ufkunun (geri dönüşün olmadığı nokta) iki katı kadar büyük olan gölgesini görüyoruz.

M87’nin merkezinde bulunan ve ilk kez görüntülenen kara delik.

NASA’nın hazırladığı görsel kara deliklere dair bildiklerimizle oluşturulmuş bir canlandırma. Ancak ilk kez görüntülenen kara delik olan Virgo A (Messier 87) galaksisinin merkezindeki kara deliğin görüntüsü simülasyonların oldukça isabetli olduğunu gösteriyor.

kaynak: NASA |

Yayım tarihi

kara deliğin ilk fotoğrafı

Bilim insanları ilk defa bir kara deliğin olay ufkunun çevresini görmeyi başardılar.

Kara delikler sahip oldukları olağanüstü kütle sebebiyle uzay-zaman dokusunu içinden hiçbir şeyin çıkamayacağı kadar bükerler. Işığın dahi geri dönmesinin mümkün olmadığı bu sınır olay ufku olarak tanımlanıyor. Işık bu noktadan sonra geri çıkamayacağı için doğal olarak olay ufkunun içersi hiçbir biçimde görülemiyor. Zaten bu sebeple kara delik diye adlandırıyoruz.

Olay Ufku Teleskobu Dünya çapında dağılmış radyo teleskopları kullanarak sanal biçimde oluşturulmuş Dünya boyutlarında bir teleskop. Bir teleskobun boyutu onun çözünürlüğünü belirler. Olay Ufku Teleskobu 20 mikro-yay saniye çözünürlüğe sahip. Bu çözünürlük Paris’te bir caféde otururken New York’taki bir gazeteyi okuyabilmenizi mümkün kılabilir!

kaynak: eso.org |